BÀN VỀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TỘI

 XÂM PHẠM TRẬT TỰ QUẢN LÝ HÀNH CHÍNH TRONG BỘ LUẬT HÌNH SỰ 2015

Ảnh minh hoạ

TÓM TẮT NỘI DUNG CHÍNH

1. Khách thể của các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính

2. Chủ thể của các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính

3. Mặt khách quan của các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính

4. Mặt chủ quan các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính

     Các tội xâm phạm xâm phạm trật tự quản lý hành chính (TTQLHC) là những hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định tại Chương XXII Bộ luật hình sự 2015, do những người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm các quy định của Nhà nước về TTQLHC. Việc nghiên cứu, tham khảo các vấn đề về xác định trách nhiệm hình sự đối với nhóm tội phạm này để áp dụng có ý nghĩa lý luận và thực tiễn rất quan trọng, xin được tổng hợp lại và trao đổi một số nội dung trong quá trình tác nghiệp của công tác kiểm sát.

     1. Khách thể của các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính

• Các tội xâm phạm TTQLHC đã xâm phạm đến hoạt động bình thường, đúng đắn của các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, làm giảm hiệu quả và hiệu lực quản lý hành chính nhà nước.
• Khách thể trực tiếp của các tội xâm phạm TTQLHC là quan hệ xã hội cụ thể bị tội phạm cụ thể trực tiếp gây thiệt hại hoặc đe dọa gây hại, có thể chia thành những nhóm sau đây:
  • Các tội xâm phạm hoạt động bình thường của người thi hành công vụ, của cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội;
  • Các tội xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân;
  • Các tội xâm phạm TTQLHC việc thực hiện nghĩa vụ quân sự và việc thực hiện nghĩa vụ quân sự của công dân;
  • Các tội xâm phạm chế độ bảo vệ bí mật nhà nước;
  • Các tội xâm phạm TTQLHC trong lĩnh vực quản lý chức vụ, cấp bậc và uy tín của cán bộ;
  • Các tội xâm phạm trật tự quản lý nhà nước thuộc lĩnh vực quản lý, sử dụng các giấy chứng nhận, tài liệu của cơ quan, tổ chức;
  • Các tội xâm phạm về trật tự quản lý nhà nước về chấp hành các quyết định hành chính;
  • Các tội xâm phạm về TTQLHC nhà nước trong lĩnh vực quản lý nhà ở; lĩnh vực xuất bản và phát hành;
  • Các tội xâm phạm về TTQLHC trong lĩnh vực bảo vệ quản lý và sử dụng các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh;
  • Các tội xâm phạm TTQLHC về khu biên giới, trong lĩnh vực xuất - nhập cảnh, quan hệ đối nội, đối ngoại;
  • Các tội xâm phạm đến TTQLHC về Quốc kỳ, Quốc huy.

• Đối tượng của tội phạm cụ thể xâm phạm TTQLHC có thể là con người (Như tội chống người thi hành công vụ); là chính sách về nghĩa vụ quân sự; là bí mật nhà nước; là chức vụ, cấp bậc mà Nhà nước quy định cho cán bộ, nhân viên trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị lực lượng vũ trang (Như tội giả mạo chức vụ, cấp bậc, vị trí công tác; tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức...)

     2. Chủ thể của các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính

• Một số tội phạm xâm phạm TTQLHC được quy định trong Bộ luật Hình sự có chủ thể đặc biệt. Đó là các tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự (Điều 332); tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ (Điều 333); tội làm trái các quy định về thực hiện nghĩa vụ quân sự (Điều 334); tội chiếm đoạt, mua bán, tiêu hủy con dấu, tài liệu bí mật nhà nước (Điều 342); tội vô ý làm lộ bí mật nhà nước; tội làm mất tài liệu bí mật nhà nước; tội không chấp hành các quyết định hành chính của cơ quan có thẩm quyền về việc đưa vào cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh, quản chế hành chính (Điều 269).
• Đối với một số tội độ tuổi phải theo quy định của pháp luât: tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự chỉ đối với những người ở một độ tuổi nhất định theo Luật Nghĩa vụ quân sự 2015 quy định mới có thể là chủ thể của tội phạm.
• Các tội phạm xâm phạm TTQLHC phần lớn là tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng nên chủ thể của các tội này không thể là người chưa đủ 16 tuổi. Chỉ có hai tội là tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán, tiêu hủy tài liệu bí mật nhà nước (khoản 2 và khoản 3 Điều 263) và tội tổ chức, cưỡng ép người khác trốn đi nước ngoài hoặc ở lại nước ngoài trái phép (khoản 2 Điều 275) thì chủ thể mới có thể là người dưới 16 tuổi.

Bàn về một số vấn đề cơ bản của tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính trong Bộ luật hình sự 2015.

     3. Mặt khách quan của các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính

• Hành vi nguy hiểm cho xã hội của nhóm tội phạm này là hành vi xâm phạm tới các lĩnh vực TTQLHC, được thể hiện dưới dạng hành động là chủ yếu, ngoài ra còn có thể được thể hiện dưới dạng không hành động, tức là không làm một việc mà pháp luật bắt phải làm như không chấp hành lệnh gọi nhập ngũ, không chấp hành các quyết định đưa vào cơ sở chữa bệnh
• Dấu hiệu đã bị xử lý hành chính về hành vi đó mà còn vi phạm là dấu hiệu bắt buộc của một số cấu thành tội phạm được thể hiện trong Bộ luật Hình sự năm 2015 như: Tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự (Điều 332); tội sửa chữa, sử dụng giấy chứng nhận các tài liệu của cơ quan, tổ chức (Điều 340); tội vi phạm các quy định về quản lý nhà ở (Điều 343); tội vi phạm quy định về bảo vệ và sử dụng di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 345); tội vi phạm quy chế về biên giới (Điều 346)... Dấu hiệu “đã bị kết án về tội này chưa được xóa án tích mà còn vi phạm” là dấu hiệu cấu thành của một số tội phạm như: Tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự (Điều 332); tội vi phạm các quy định về quản lý nhà ở (Điều 343); tội vi phạm quy định về bảo vệ và sử dụng di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 345)...
• Đa số các cấu thành tội phạm trong các tội xâm phạm TTQLHC có cấu thành hình thức, hậu quả không được coi là dấu hiệu bắt buộc trong mặt khách quan của tội phạm. Dấu hiệu gây hậu quả nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng là dấu hiệu định khung tăng nặng của các tội phạm ở các Điều 337,338, 342, 342, 345, 349,, 350, 351Bộ luật Hình sự năm 2015. Có 1/20 Điều luật trong Chương XXII này có hậu quả là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm là tội vi phạm các quy định về bảo vệ và sử dụng di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 345). Dấu hiệu “hậu quả nghiêm trọng” có thể là những thiệt hại về vật chất có thể tính toán, đo lường được, cũng có thể là thiệt hại phi vật chất như thiệt hại về chính trị, tinh thần, danh tiếng...
• Các hành vi xâm phạm gây ra thiệt hại của các tội xâm phạm TTQLHC chủ yếu liên quan đến tổ chức, ngành hoặc Nhà nước mà ít liên quan đến cá nhân như các tội phạm khác trong Bộ luật
• Tính chất, mức độ của hậu quả do hành vi phạm tội cụ thể xâm phạm TTQLHC gây ra là căn cứ để chia các tội phạm này thành loại tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
• Công cụ, phương tiện phạm tội, phương pháp, thủ đoạn phạm tội, địa điểm, thời gian phạm tội của nhóm tội phạm này có một số điểm đáng lưu ý:
  • Công cụ, phương tiện phạm tội xâm phạm TTQLHC là những đối tượng được chủ thể của tội phạm sử dụng để thực hiện hành vi phạm tội của mình.
  • Phương pháp, thủ đoạn thực hiện các tội xâm phạm TTQLHC rất đa dạng như phạm tội bằng cách dùng vũ lực, uy hiếp thể chất hoặc tinh thần; bằng việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm trái các quy định của nhà nước; bằng hành vi lén lút, gian dối đối với người quản lý tài liệu bí mật nhà nước để lấy các tài liệu đó; dùng giấy tờ giả; mặc trang phục giống với trang phục mà người phạm tội muốn giả mạo; tẩy xóa, viết thêm làm sai lệch nội dung của các loại giấy chứng nhận và tài liệu khác của cơ quan, tổ chức; in lậu, bán hoặc phân phối lậu các ấn phẩm đã in lậu; in và phát hành các ấn phẩm Nhà nước cấm...
  • Thời gian phạm tội không phải là các dấu hiệu bắt buộc đối với các cấu thành cơ bản của các tội xâm phạm TTQLHC. Tuy nhiên đây là những tình tiết định tội hoặc định khung hình phạt của một số tội phạm cụ thể như: “phạm tội trong thời chiến”, “có chiến tranh”, “có lệnh tổng động viên, có nhu cầu tăng cường cho lực lượng thường trực của quân đội”, trong các tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự; tội không chấp hành lệnh gọi quân nhân dự bị nhập ngũ, tội làm trái quy định về việc thực hiện nghĩa vụ quân sự...

• Một số phương pháp, thủ đoạn phạm tội xâm phạm TTQLHC như “phạm tội có tổ chức”; “lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội”; “phạm tội nhiều lần” và “gây hậu quả nghiêm trọng” được coi là các tình tiết định khung tăng nặng trách nhiệm hình sự của một số tội xâm phạm TTQLHC như tội chống người thi hành công vụ, tội cản trở việc thực hiện nghĩa vụ quân sự... Một số tội xâm phạm TTQLHC, trong cấu thành cơ bản thì tình tiết: “đã bị xử lý kỷ luật” hoặc “đã bị xử phạt hành chính” về hành vi xâm phạm TTQLHC được coi là dấu hiệu định tội như tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự; tội vi phạm các quy định về quản lý nhà ở...
• Do Các tội xâm phạm TTQLHC không có tội danh nào là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng nên người từ đủ 14 tuổi đến chưa đủ 16 tuổi do vô ý xâm phạm đến các quan hệ xã hội trong TTQLHC thì không cấu thành tội phạm và không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

     4. Mặt chủ quan các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính

• Mặt chủ quan của các tội xâm phạm TTQLHC với các yếu tố: lỗi, động cơ và mục đích phạm tội có một số điểm đáng lưu ý sau:
  • Các tội xâm phạm TTQLHC quy định trong Bộ luật Hình sự năm 2015, hình thức lỗi cố ý của tội phạm cụ thể được xác định rõ ngay trong tội danh như tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức hoặc được xác định thông qua dấu hiệu hành vi, động cơ, mục đích phạm tội như tội giả mạo chức vụ, cấp bậc.
  • Đa số các tội trong nhóm tội xâm phạm TTQLHC là lỗi cố ý, thậm chí thuộc dạng cố ý trực tiếp, trừ tội vô ý làm lộ bí mật nhà nước, tội làm mất tài liệu bí mật nhà nước (Điều 264). Các tội xâm phạm TTQLHC đều được thực hiện với động cơ vụ lợi, tư lợi hoặc vì động cơ cá nhân khác, được quy định trong cấu thành cơ bản của tội phạm hoặc dấu hiệu định khung tăng nặng như tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền lợi ích hợp pháp của công dân (Điều 258) hoặc tội làm trái quy định về việc thực hiện nghĩa vụ quân sự (Điều 261). Mục đích phạm tội được thể hiện rõ qua hành vi phạm tội hoặc qua hậu quả phạm tội. 

➤ Xem thêm:
➤ Tuổi chịu trách nhiệm hình sự và chủ thể đặc biệt của tội phạm.
➤ Loại trừ trách nhiệm hình sự là gì?.
➤ Chế định miễn trách nhiệm hình sự.
➤ Án phí trong vụ án hình sự.

• Nếu có thắc mắc, vui lòng liên hệ Hotline 1800 6365 để được tư vấn.